‘Het voelt alsof we nu echt iets tastbaars doen voor de planeet’
Milieuvriendelijk wonen, zonder iedere maand voor elektriciteit en water te hoeven betalen. Het klinkt ideaal en onmogelijk, maar dat laatste is niet het geval. Zogenaamde earthships zijn ecologische woningen gemaakt van afval en voorzien op milieuvriendelijke wijze in alle behoeften van de bewoners.
“Wonen in een earthship geeft een gevoel van veiligheid. Het is rustig en je voelt je verbonden met de aarde. Alleen in de winter is het soms wat koud”, vertelt Bob Le Cour (63). Samen met zijn vrouw Karen woont hij in een earthship in de Amerikaanse staat Colorado vlakbij de San Juan Mountains.
Op het eerste gezicht doen earthships met hun organische vorm denken aan een hobbithuis uit Lord of the Ring. De dikke muren zijn opgebouwd uit autobanden, lege blikjes of stukjes glas. De zonnepanelen en eventuele windturbines zorgen voor energie. Regenwater wordt opgevangen en gefilterd voor dagelijks gebruik.
Tien jaar geleden bracht het echtpaar Le Cour een vakantie door in een earthship in Taos en besloot er daarna te blijven. “We vinden de grotachtige omgeving in combinatie met het zonlicht erg mooi en we hebben het gevoel dichter bij de natuur te staan.”
Geschiedenis
In de Verenigde Staten zijn earthships al decennialang in gebruik. De bouwwerken zijn de creatieve spinsels van Micheal Reynolds, een Amerikaanse architect die in de jaren zeventig het eerste earthship bouwde.
Op een dag bekeek Reynolds een televisieprogramma over het probleem van groeiende vuilnishopen en een programma over het tekort aan woningen. Hij telde het ene probleem bij het andere op en het earthship was geboren.
De afgelopen 35 jaar is Reynolds bezig geweest met het verder ontwikkelen van het concept. Inmiddels heeft hij drie boeken op zijn naam over hoe je een earthship moet bouwen. In het Amerikaanse plaatsje Taos in de staat New Mexico waar ooit het eerste earthship van de grond kwam, staat momenteel een complete gemeenschap van 130 earthships.
Wereldwijd zijn in de afgelopen drie decennia zo’n duizend earthships bijgekomen waarvan het leeuwendeel zijn gehuisvest in de Verenigde Staten en Canada. Verder bevinden zich ook earthships in Australië, Mexico, Bolivia, Japan, Zuid-Afrika, Engeland en Schotland. In Zweden en Spanje zijn ze momenteel nog bezig met de bouw van hun eerste earthship.
Onafhankelijk
In Europa zijn de woningen nog een experimentele zeldzaamheid. Er is zelfs nog geen Nederlands woord voor earthship. Als het aan Theo Lalleman (60) ligt komt daar binnenkort verandering is. Hij is de oprichter van Stichting Owaze die zich bezighoudt met het tot stand brengen van earthships op Nederlandse bodem.
“Drie jaar geleden las ik in de krant een artikel over earthships. Ik voelde tijdens het lezen meteen een schokje, net zoiets als bij verliefdheid. Ik vond de earthships in de eerste instantie heel erg mooi. Het zelfvoorzienend aspect sprak mij heel erg aan. Earthshipbewoners willen de regie graag zelf in handen houden.”
Lalleman is in het dagelijkse leven freelance tekstschrijver, voor een baas werken ligt hem niet. Vrijheid en onafhankelijkheid is het sleutelwoord voor mensen die in een earthship willen wonen. “Misschien ken je het oude spreekwoord wel. ‘Geef iemand een vis en je voedt hem voor een dag, maar geef hem een visnet en je voedt hem voor zijn leven.’ Dat is wat Reynolds doet. Hij deelt visnetten uit.”
Earthships in Nederland
Een earthship in Nederland bouwen is goed mogelijk, alleen niet voor iedereen en niet overal. Architect Jan Jonkert is medeoprichter van het Rotterdamse Architectenbureau 2012 en is bekend met het concept.
“Het is niet handig om earthships in gebieden neer te zetten die drassig zijn en onder NAP (Normaal Amsterdams Peil) liggen. Het zijn namelijk zware bouwwerken. Doordat de autobanden gevuld worden met grond wegen ze ongeveer 150 kilo. Ik schat earthships bijna twee keer zo zwaar zijn als een gewoon huis met hetzelfde oppervlakte. Het westen van Nederland is dus niet geschikt.”
Het klimaat in Nederland is volgens Jonkert wel gunstig: “De earthships zijn in de eerste instantie ontworpen om zelfvoorzienend te zijn in een woestijnachtig klimaat. Er is in Nederland voldoende water, dus je hoeft dus niet zoals in droge streken iedere druppel op te vangen.”
Zelf bouwen
Het belangrijkste aan een earthship is volgens Lalleman dat het geschikt is voor zelfbouw. “Het moet zoveel mogelijk zelf te doen zijn en zo min mogelijk hightech. Het voordeel daarvan is dat je als bewoner makkelijker reparaties kunt verrichten omdat je het huis zelf gebouwd hebt en weet hoe het in elkaar zit.”
Met een tiental vrienden, vrijwilligers, de instructies uit het boek van Reynolds en een flinke schroothoop ben je klaar om te beginnen met bouwen.
Allereerst begin je met de buitenste muren. Deze bestaan uit opgestapelde autobanden, gevuld met aarde. Tussen de banden zitten lege blikjes, glasscherven en leem. Als de muren eenmaal staan worden de balken voor het dak aangebracht.
Aan de voorkant van het huis staan plantenbakken met daarvoor weer een grote glazen gevel. Deze glaswand is van belang voor de verwarming van het huis en geeft veel licht.
De muren binnen in het huis bestaan uit lege flessen of blikjes en worden op dezelfde manier gebouwd als de buitenste muren. Op het dak ligt een stuk stevige rubber (EPDM) en als alles staat worden de technische systemen zoals zonnepanelen en windturbines geïnstalleerd.
Water en riolering
Via het dak van een earthship wordt al het regen- en smeltwater opgevangen en naar één punt geleid. Op het dak bevindt zich een bed van puimsteen dat dienst doet als filter voor de het grootste vuil, daarna leidt het water naar een reservoir.
Het water in het reservoir gaat naar verschillende leidingen die worden gebruikt voor verschillende doelen. Er is douchewater, drinkwater, ‘zwart’ en ‘grijs’ water.
Het grijze water komt uit de douche, wasmachine en keuken en gaat na gebruik naar de plantenbakken. Deze planten filteren het water dat vervolgens gebruikt wordt om de wc door te spoelen. Dit zogenaamde ‘zwarte’ water gaat vervolgens naar een tank met een glazen dak buiten het huis en wordt door de zon afgebroken.
Levensstijlswitch
Het bouwen van een earthship is zoals gezegd veel werk, maar ook het dagelijkse leven vereist een levensstijlswitch. Bob Le Cour heeft soms nog moeite met het limiet aan energie en water: “Je moet echt leren omgaan met de hoeveelheid stroom en water dat op dat moment voorhanden is en dat is niet gemakkelijk voor de meeste Amerikanen. Er is ook weinig ruimte.”
“Wonen in een earthship vereist zelfdiscipline”, zegt Theo Lalleman. “Je moet bijvoorbeeld oppassen met wat je door je gootsteen gooit, want anders gaan je plantjes dood. Je kunt alleen ecologische wasproducten gebruiken en geen chemische producten. Je moet handig zijn en kleine reparaties zelf kunnen verrichten omdat de meeste earthships ver van de stad liggen.”
Voor het echtpaar Le Cour is dit de dagelijkse realiteit. Zij hebben deze overstap geleidelijk aan gemaakt. Twee jaar voor zij in het earthship trokken, hebben zij hun levensstijl drastisch aangepast. Ze wilden ervaren hoe het is om te leven zonder afhankelijk te zijn van nutsvoorzieningen. Zo maakten de gloeilampen plaats voor spaarlampen en huishoudelijk apparatuur met energievretende displays plaats voor een simpelere versie.
Zijn vrouw Karen omschrijft leven in een earthship alsof ze woont de buidel van moeder aarde. Ze zijn zich veel meer bewust van de seizoenen, het weer, de zon en de sterren. Zaken waar ze nooit bij stil stonden toen ze in de buitenwijken woonden.
Le Cour: “Het voelt alsof we nu echt iets tastbaars doen voor de planeet door een levend voorbeeld te zijn. We hebben het geld om met veel meer luxe te leven, maar dat interesseert ons niet.”
De Nederlandse ingenieur en bouwkundig ontwerper Ties Rijcken van de Universiteit van Delft verbleef vorige zomer een aantal dagen in een earthship in het Amerikaanse Taos en beschrijft zijn ervaring als sprookjesachtig.
“Het lijkt alsof je in een andere wereld bent. Alles heeft warme kleuren en je ziet veel natuurlijke details, zoals nerven. Het stikt in Taos ook van de honden en katten. De meeste earthshipbewoners hebben er wel een paar om de woestijnratten op een afstand te houden. Overal in een earthship staan planten. Soms moet je even een paar bananenbladeren opzij duwen om in een andere kamer te komen en dat geeft een bepaalde sfeer.”
Als een earthship eenmaal staat en bewoonbaar is, trekken de meeste bewoners erin en bouwen verder terwijl ze erin wonen. Dat kan volgens Rijcken soms nadelig zijn. “Ik verbleef bij een jongen die tegen kost en inwoning de earthship verder bouwde. Het afwerken van de lemen muren kost tijd en dat was nog niet helemaal gedaan. Het was daarom binnen erg stoffig.”
Earthshipbewonderaars
Het is duidelijk dat earthships op vrijwel alle gebieden afwijken van conventionele woonhuizen. De vormgeving is anders, de techniek is anders en de bewoners moeten hun levensstijl drastisch op hun woonomgeving afstemmen. Waarom zijn er mensen die hier toch bewust voor kiezen?
“Mensen die in een earthship willen wonen zijn vrijbuiters. Die kijken naar de maatschappij zoals hij nu is en zeggen ‘Zo hoeft het voor mij niet’. De olieprijs stijgt en mensen zijn steeds minder betrokken bij hun werk en omgeving. Ik ben ervan overtuigd dat het systeem op een dag instort.”
Volgens Ties Rijcken zijn de mensen die in de earthships gemeenschap in Taos wonen een beetje de mensen die je ook in de natuurwinkel ziet. “Wel echte levensgenieters. Er gaan flink wat blikjes bier doorheen. Volgens sommigen drinkt Micheal Reynolds genoeg blikjes bier om een earthship mee te bouwen.”
Kosten
Het staat nog niet vast wat een earthship in Nederland precies gaat kosten omdat er hier nog nooit één is gebouwd. Op verschillende elementen van earthships kan flink in kosten worden bespaard zoals het materiaal en de mankrachten.
Earthships worden vaak gebouwd met hulp van vrijwilligers en bekenden. Voor het ophalen van autobanden en blikjes zul je misschien nog geld toe krijgen. De grote uitgaven zitten in de technische systemen en het glas voor de gevel.
In de Verenigde Staten staan wel enkele earthships te koop. De prijs bedraagt daar zo’n 114.000 euro voor een twee kamer earthship met een stuk eigen grond van 3300 m2.
Lalleman zegt dat ruimte en kosten in Nederland wel een probleem blijven. “Een earthship bouwen in Nederland is vrij duur doordat de grondprijs hier hoog is en je veel grond nodig hebt. Er is veel grond in de breedte nodig en de earthships kunnen niet dicht op elkaar gebouwd worden omdat er ruimte moet zijn om zonlicht op te vangen.”
Earthships in België
De earthships zijn ook niet aan de aandacht van onze Zuiderburen ontsnapt. De Nederlandse antroposoof en eigenaar van een kruidenwinkel Josephine Overeem verbleef een tijdje in een earthship in de Verenigde Staten en was erg enthousiast.
Eenmaal terug in België trof ze alle maatregelen om een earthship in het Waalse Boingt te bouwen. Alle vergunningen waren rond en de bouwmaterialen waren binnen. Micheal Reynolds himself zat al met zijn club bouwers in het vliegtuig richting België. Het zag ernaar uit dat het eerste earthship van België zou worden gerealiseerd.
Het liep toch anders. De burgemeester van het plaatsje hoorde op het laatste moment dat er iets van ‘experimentele bouw’ zou plaatsvinden, iets ‘Hollands’ en iets met ‘kruiden’. Het was voor hem genoeg reden om zijn veto tegen de bouw uit te spreken.
Met alle materialen en mankrachten klaar voor de bouw besloot Overeem om toch een earthshipmodel in de achtertuin van haar huis in Strombeek te bouwen. Ze noemt het a shed for my yard. Overeem is hevig teleurgesteld: “Het heeft niets met earthships te maken, maar alles met politiek. Ik wil er niet over praten, het rijt te veel oude wonden open.”
Wetgeving
België is niet het enige land waar het door de ingewikkelde wetgeving moeilijk is om iets van de grond te krijgen. Ook in Nederland is het lastig om een earthship van de grond te krijgen en dat komt met name door onbekendheid.
Het VROM (Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu in Den Haag) is geheel onbekend met het earthshipprincipe. Voor experimentele duurzame bouw adviseren zij aan te kloppen bij Senter Novem.
Senter Novem is een organisatie die in opdracht van de overheid duurzame projecten ondersteunt. “U moet zich realiseren dat deze manier van denken en leven niet direct is weggelegd voor een grote groep bewoners, helaas. Dat betekent ook dat er op beleidsmatig niveau niet altijd even veel aandacht voor zal zijn. Het dient een beperkte groep van de bevolking en andere prioriteiten krijgen dan al gauw voorrang.”
Wil je een earthship bouwen in Nederland, dan moet je dit volgens Senter Novem bij de wortel aanpakken. “Er zijn op beleidsmatig niveau diverse instrumenten te overwegen. Je moet om te beginnen draagvlak creëren, zorgen voor voorlichting, financiële en fiscale voorzieningen treffen. Zien is natuurlijk geloven, dus ook een voorbeeldproject opzetten.”
Volgens Rijcken is het best mogelijk om een earthship in Nederland van de grond te krijgen. “Als je echt wilt, kan het. Ik adviseer om in de eerste plaats bouwgrond te zoeken in het oosten van het land of Brabant in een progressieve gemeente want je moet wel geluk hebben met de ambtenaren. Daarna zul je een bouwvergunning moeten aanvragen.”
Omdat een earthship van afvalmaterialen is gebouwd, komt daar nog een extra procedure bij kijken. De overheid wil voor zij een vergunning verstrekken eerst een rapport zien van de Nederlandse Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO). Het TNO keurt de bouwmaterialen. De kosten van zo’n rapport beginnen bij 25.000 euro.
Lalleman heeft er een hard hoofd in. “Je komt echt in een soort dorpspolitiek terecht. Om projecten van de grond te krijgen zijn politieke spelletjes nodig en die worden in de wandelgangen gespeeld, dat is één grote geoliede machine. Earthships zijn van geen enkel belang voor de politiek.”
“Ik bedacht me een tijd geleden dat het een leuk idee zou zijn om het gebouw van het Rotterdams Milieu Centrum in een earthship te herbergen. De directeur was ook enthousiast, maar toen we het bij de deelgemeente Kralingen aankaarten, gaven zij als antwoord dat zij als gemeente vastzitten aan een bestemmingsplan. Het lijkt mij dat de gemeente kan zo’n een bestemmingsplan toch kan wijzingen?”
Wat precies de reden is dat de Rotterdamse gemeente Kralingen de plannen voor de bouw van een earthship afkeurden is niet duidelijk. Er is niemand in de huidige gemeenteraad die daar iets over kan zeggen.
Michiel Haas is ingenieur en directeur van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE). Hij schreef tevens een informatieboekje over earthships.
“Voor een bouwvergunning moet je bij de gemeente zijn en het is moeilijk om daarvoor in aanmerking te komen omdat het op zeer veel punten afwijkt van normale bouweisen. De knelpunten zijn voornamelijk de afmetingen van een earthship en de aansluitingen op het energienet. Er is onderzoek nodig om dat allemaal precies in kaart te brengen. Het zou wenselijk zijn als er ruimte was om dit als experiment uit te voeren.”
Volgens Haas is er onwil bij de gemeente door onbekendheid: “Bij de gemeente zijn ze hier volstrekt onbekend mee en als je het concept enigszins uitlegt, komen de stekels langzaam overeind. Momenteel is hier geen subsidie voor en ik denk dat dat komt omdat de earthship dermate afwijkend is, dat het nergens onder valt.”
“De moeilijkheid bij het van de grond krijgen van dit soort projecten is de zelfvoorzienendheid”, zegt architect Jan Jongert. ”Ik denk dat dat de gemeente afschrikt en de onbekende vormgeving. Een earthship heeft door het gebruik van de autobanden en vaak erg ronde vormen en dikke muren. Dat schrikt de gemeente af.”
Ecowijken
Nederland kent verschillende zogenaamde ecowijken en dit zou een uitkomst kunnen bieden voor earthships. Eva Lanxmeer is zo’n wijk in Culemborg. De woonhuizen zien er traditioneel uit, maar zijn voorzien van zonnepanelen. De buurt is autovrij en er is relatief veel groen.
“Van oorsprong zou onze wijk voor een groot deel ook zelfvoorzienend zijn net als de earthship. Dat autarkische spreekt ons dus wel aan”, zegt Wil van Hooft, voorzitter Bewonersvereniging Eva Lanxmeer.
“Door de Leidse Rijnaffaire is dat helaas niet van de grond gekomen. Bij de Leidse Rijnaffaire zijn fouten gemaakt met de verschillende waterleidingen. Zo zou er bijvoorbeeld grijs water zijn om door de wc te spoelen en apart drinkwater voor consumptie. Door een fout zijn de leidingen verwisseld. We kregen geen toestemming meer van het ministerie omdat het een gevaar zou zijn voor de volksgezondheid. Daarom zijn we nu aangesloten op het gewone waternet.”
Earthships in de toekomst
De stichting OWAZE blijft zich inzetten voor earthships in Nederland. Op het moment zijn ze met twee ideeën bezig. Het eerste is een samenwerking met architecten van de Technische Universiteit in Delft. Zij kwamen op het idee om drijvende woningen met de eigenschappen van een earthship te maken. “We hebben hier zoveel water. Waarom geen earthship woonboot?”, vroegen zij zich af.
Het andere idee richt zich meer op het bekendmaken van het earthship. Lalleman: “De gemiddelde Nederlander is mentaal nog niet toe aan het idee van een earthship. Daarom bedachten we het idee om earthships als vakantiehuisje in een vakantiepark in Deventer te verhuren. Op deze manier kunnen mensen een tijdje in een earthship logeren en op die manier bekend raken met het fenomeen.” ?
Source: http://www.owaze.nl
Sem comentários:
Enviar um comentário